Vecht- en vluchtmodus

De vecht- en vluchtmodus is een verdedigingsmechanisme dat ook wel een acute stressreactie wordt genoemd. Dit fysiologisch en biologisch fenomeen wordt sinds oudsher door de mensen ervaren. Wanneer er sprake is van een levensbedreigende ervaring en het lichaam een bedreiging heeft waargenomen, communiceert het zenuwstelsel met het endocriene systeem om het lichaam op actie voor te bereiden. Er worden stresshormonen vrijgemaakt die invloed hebben op het lichaam en deze het lichaam de twee opties geeft: vechten of vluchten. Tegenwoordig treedt deze modus steeds vaker op dan enkel alleen in situaties waarin acute dreiging heerst.

De werking en het nu van de vecht- en vluchtmodus

Wanneer er acuut gevaar dreigt, ontstaat hevige angst en stress. Als gevolg van deze reactie produceert het lichaam in grote hoeveelheden de stresshormonen adrenaline en noradrenaline. Hierdoor gaat de bloeddruk omhoog, stijgt de hartslag, spannen de spieren zich aan, verwijden longblaasjes zich. Daarnaast wordt de ademhaling sneller, stroomt er zuurstofrijk bloed naar de spieren, het hart en de hersenen en wordt de spijsvertering trager. Kortom, het lichaam is klaar voor actie. Na enkele minuten wordt ook aan de bijnieren de opdracht gegeven om cortisol te gaan produceren. Dit stresshormoon zorgt ervoor dat de bloedsuikerspiegel stijgt en de stofwisseling harder gaat werken. Hierdoor komt er in het lichaam meer energie vrij om met de situatie om te gaan. De vecht- en vluchtmodus is van groot nut wanneer er acuut gevaar dreigt of wanneer we in een noodsituatie terechtkomen. Het lichaam blijkt in zo’n toestand tot veel meer in staat dan we ons vooraf kunnen voorstellen. Tegenwoordig beperkt het optreden van deze vecht- en vluchtmodus door het lichaam zich niet alleen meer tot acute dreiging of een noodsituatie. Ook wordt er steeds meer gereageerd op ‘bedreigingen’ die psychisch van aard zijn.

Het ongezonde effect van de vecht- en vluchtmodus

Om optimaal te kunnen blijven functioneren is het voor het lichaam van groot belang dat het zich na elke vecht- of vluchtreactie kan herstellen. Nu deze reactie in onze huidige samenleving steeds vaker optreedt als gevolg van bijvoorbeeld stress die ook vaak langdurig van aard is, is het voor het lichaam steeds moeilijker om zich te blijven herstellen. Wanneer stress lang duurt, is er ook meer tijd nodig om te herstellen. Is er te weinig tijd, dan zal de stress opstapelen wat ervoor kan zorgen dat diverse gezondheidsrisico’s ontstaan. Men kan lichamelijke problemen ervaren als hoofdpijn, slapeloosheid of een verhoogde bloeddruk. Ook kunnen psychische verstoringen ontstaan zoals prikkelbaarheid, besluiteloosheid, concentratieproblemen of neerslachtige gevoelens.

Het voorkomen en verminderen van een vecht- of vluchtreactie
Om ervoor te zorgen dat het lichaam niet te vaak en te lang in de vecht- en vluchtmodus belandt, is het van groot belang om stress zoveel mogelijk te vermijden door signalen van stress tijdig te herkennen en daar iets aan te doen. Het is daarbij van belang om goed voor uzelf te zorgen door goede voeding, voldoende beweging, voldoende beweging en genoeg slaap. Daarnaast zal door het regelmatig beoefenen van meditatie minder snel een vecht- en vluchtreactie in het lichaam teweeg worden gebracht. Door te mediteren wordt het lichaamsbewustzijn vergroot en leert u de kenmerken van stress en ontspanning in uw lichaam beter te herkennen. Op die manier wordt u meer bewust van het ontstaan, de werking en oorzaken van stress, wat de mogelijkheid biedt om er op een meer ontspannen wijze mee om te gaan. Ook ademhalingsoefeningen kunnen enorm helpen bij het voorkomen van een vecht- en vluchtreactie maar bieden ook hulp bij het verminderen van een reactie wanneer het lichaam deze ervaart. Welke ademhalingstechnieken u kunt toepassen wanneer u stress ervaart, leest u in deze blog.